Αντισύλληψη

1. Κίνητρα του ζευγαριού. Η ανάγκη αντισύλληψης μπορεί να είναι:

• Απόλυτη, όταν υπάρχουν σοβαρές παθήσεις σε έναν από τους δυο συζύγους  από τις οποίες κινδυνεύει σοβαρά η υγεία τους ή όταν υπάρχουν φόβοι γεννήσεως παιδιού με σοβαρή κληρονομική πάθηση.

• Μεγάλη ανάγκη όταν υπάρχουν ήδη πολλά παιδιά και οι γονείς δεν επιθυμούν άλλα.

• Σχετική ανάγκη όταν το ζευγάρι επιθυμεί να αναστείλει προσωρινά μόνο τη γέννηση του παιδιού ή να ρυθμίσει το μεσοδιάστημα μεταξύ δυο παιδιών.

2. Ιατρικές ενδείξεις και πληροφορίες. Η επιλογή της μεθόδου αντισύλληψης θα εξαρτηθεί από το ιατρικό ιστορικό του ζευγαριού και ιδίως της γυναίκας, όπως π.χ. σε φλεγμονή της μήτρας δε θα συστηθεί η εφαρμογή σπειράλ ή σε διάφορες ανωμαλίες της περιόδου δε θα προτιμηθεί η μέθοδος του ρυθμού.

Εκτός από γυναικολογικό ιστορικό και το γενικό ιατρικό ιστορικό θα μας καθοδηγήσει στην επιλογή της μεθόδου. Έτσι σε περίπτωση μεγάλης παχυσαρκίας ή υπέρτασης, ιστορικού θρομβώσεων αντενδείκνυται η χορήγηση ανασταλτικών της ωορρηξίας.

3. Οικογενειακή και οικονομική κατάσταση. Η ανάγκη και το είδος της αντισύλληψης εξαρτάται από την οικογενειακή κατάσταση της γυναίκας. Η ανύπαντρη γυναίκα έχει μεγαλύτερη ανάγκη αντισύλληψης από μια παντρεμένη, ακόμα και η οικονομική κατάσταση του ζευγαριού παίζει σημαντικό ρόλο.

4. Ηθικές και θρησκευτικές πεποιθήσεις του ζευγαριού.

5. Έξεις και τρόποι ζωής, κοινωνικές συνήθειες: Αυτές θα καθορίσουν π.χ. πόσο εύκολη είναι η καθημερινή λήψη του αντισυλληπτικού ή ακόμη αν οι σεξουαλικές επαφές είναι τόσο συχνές ώστε να επιβάλλουν τη συνεχή, μόνιμη αντισύλληψη ή αν υπάρχει αποστροφή προς το ενδομήτριο σπείραμα.

6. Χαρακτηριστικά της αντισυλληπτικής μεθόδου: Τα χαρακτηριστικά της αντισυλληπτικής μεθόδου σε συνδυασμό με τους άλλους πέντε παράγοντες θα καθορίσουν την τελική επιλογή. Στη λήψη της αποφάσεως σημαντικό ρόλο θα παίξουν η αποτελεσματικότητα και οι παρενέργειες του αντισυλληπτικού.

ΜΕΘΟΔΟΙ ΑΝΤΙΣΥΛΛΗΨΗΣ

Οι στατιστικές από πολλές έρευνες που κατά καιρούς έχουν δημοσιευτεί δείχνουν πως ένα μεγάλο ποσοστό των ζευγαριών ενδιαφέρεται για την πρόληψη της εγκυμοσύνης ή τουλάχιστον τον έλεγχο της γονιμότητας. Υπάρχουν 3 είδη μεθόδων αντισύλληψης : οι φυσικές  ή μέθοδοι του ρυθμού, οι μηχανικές μέθοδοι και οι ορμονικές μέθοδοι (το χάπι).

Φυσικοί Μέθοδοι

Οι φυσικοί μέθοδοι χωρίζονται σε δυο κατηγορίες : την διακοπτόμενη συνουσία και την μέθοδο ρυθμού ή ασφαλούς περιόδου.

• Διακοπτόμενη συνουσία:

Η μέθοδος αυτή συνίσταται στην απομάκρυνση του πέους από τον κόλπο πριν την εκσπερμάτωση. Η διακεκομμένη συνουσία δεν είναι καθόλου ασφαλής μέθοδος γιατί οι σταγόνες υγρού που εκκρίνονται από το πέος σε στύση μπορεί να περιέχουν ποσότητα σπερματοζωαρίων ικανή να γονιμοποιήσει το ωάριο. Επιπλέον, απομάκρυνση δεν είναι πάντα εύκολο να γίνει έγκαιρα ούτε η εκσπερμάτωση αρκετά μακριά από τα γεννητικά όργανα της γυναίκας.Η διακεκομμένη συνουσία παρουσιάζει πολλές φορές δυσκολίες και υψηλό ποσοστό αποτυχίας. Ο άνδρας πρέπει να διατηρεί τον αυτοέλεγχο του και αυτή η έγνοια μπορεί να δημιουργήσει νευρικότητα και άγχος σε βάρος της σεξουαλικής τους ικανοποίησης. Όταν χρησιμοποιείται για πολύ καιρό μπορεί να προξενήσει στον άνδρα πρόωρη εκσπερμάτωση και στη γυναίκα ψυχρότητα. Το ποσοστό αποτυχίας της μεθόδου ανέρχεται από 20-30 κυήσεις ανά 100 γυναίκες / έτη.

• Μέθοδος ρυθμού ή ασφαλούς περιόδου :

Είναι πολύ διαδεδομένη και πολύ λίγο αποτελεσματική. Σύμφωνα    με αυτή τη μέθοδο, οι σεξουαλικές σχέσεις αποφεύγονται τις ημέρες πριν και μετά την ωορρηξία, έτσι ώστε να μην είναι δυνατό η συνάντηση του ωαρίου με το σπερματοζωαρίο.Για να καθοριστεί η χρονική στιγμή της ωορρηξίας χρησιμοποιούνται : α) η μέθοδος ημερολογίου και β) η μέθοδος της θερμοκρασίας. 

Α) Μέθοδος ημερολογίου

Για να καθοριστούν οι ημέρες που μπορεί να είναι γόνιμες στον κύκλο μιας γυναίκας, πρέπει να είναι γνωστό ότι, η ωορρηξία συμβαίνει 12-16 ημέρες πριν από την επόμενη έμμηνο ρύση, το ωάριο ζει και επομένως μπορεί να γονιμοποιηθεί μέσα σε 24 το πολύ ώρες και τέλος τα σπερματοζωάρια μπορούν να μείνουν ζωντανά μέσα στις σάλπιγγες ως και 48-72 ώρες. Η μέθοδος είναι ανεπαρκής και τις περισσότερες φορές αποτυγχάνει.

Β) Μέθοδος της θερμοκρασίας

Αυτή βασίζεται στη μεταβολή της θερμοκρασίας του σώματος της γυναίκας κατά τη διάρκεια του κύκλου. Έτσι κατά την πρώτη φάση του κύκλου μέχρι την ωορρηξία η γυναίκα βρίσκεται υπό την επίδραση των οιστρογόνων. Η θερμοκρασία της κατά το χρονικό αυτό διάστημα κυμαίνεται στους 36,6 – 36,7 βαθμούς κελσίου. Κατά την ημέρα της ωορρηξίας μπορεί να παρατηρηθεί μικρή πτώση της θερμοκρασίας αλλά αυτό δεν είναι σταθερό εύρημα. Μετά την ωορρηξία αρχίζει η δεύτερη φάση του κύκλου κατά την οποία η γυναίκα βρίσκεται υπό την επίδραση της προγεστερόνης που παράγεται από το ωχρό σωμάτιο. Η προγεστερόνη προκαλεί αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος η οποία φθάνει έως στους 37,2 βαθμούς κελσίου. Η αύξηση αυτή δεν είναι απότομη αλλά σταδιακή και ολοκληρώνεται συνήθως σε 2-3 μέρες. Πλεονεκτήματα της μεθόδου αυτής είναι ότι δεν απαιτεί καμιά απολύτως δαπάνη, μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στη βελτίωση των σχέσεων σε μερικά ζευγάρια και τέλος είναι αποδεκτή από την εκκλησία.Όπως συμβαίνει σε κάθε μέθοδο και η θερμομετρική παρουσιάζει μερικά μειονεκτήματα. Πρώτα – πρώτα απαιτεί μεγάλη προσοχή, δεν μπορεί να εφαρμοστεί σε ανώμαλο κύκλο, μετά από τοκετό,  κατά τη διάρκεια της γαλουχίας και κατά την κλιμακτήριο.

Μηχανικές μέθοδοι

Α) Αντρικό προφυλακτικό χρησιμοποιείται σήμερα ευρύτατα σε όλο τον κόσμο.

Είναι συνθετικό ελαστικό που εφαρμόζεται πάνω στο πέος όταν βρίσκεται σε κατάσταση στύσεως. Συνήθως τα προφυλακτικά έχουν μια μικρή προεξοχή στην άκρη για την συγκράτηση του σπέρματος. Η κατασκευή του ελαστικού είναι τέτοια ώστε να εμποδίζει το σπέρμα να φτάνει στον κόλπο. Το προφυλακτικό είναι τελείως αβλαβές για τον άνδρα και τη γυναίκα. Είναι μέθοδος η οποία βασίζεται και εξαρτάται αποκλειστικά από τον άνδρα. Έχουν το πλεονέκτημα επίσης ότι παρέχουν ως ένα βαθμό προστασία για νοσήματα που μεταδίδονται σεξουαλικά. Υπάρχουν ορισμένες ενδείξεις ότι η συστηματική χρήση προφυλακτικών μπορεί να μειώσει την πιθανότητα αναπτύξεως καρκίνου του τραχήλου της μήτρας γιατί πιθανόν παρεμποδίζει την μετάδοση των ιών ή την δράση άλλων παραγόντων που βρίσκονται στο σμήγμα. Το κυριότερο μειονέκτημα του αντρικού προφυλακτικού είναι η μικρή του αποτελεσματικότητα. Μπορεί δηλαδή να σπάσει ή να κοπεί κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής πράξης. Επίσης εμποδίζει την πλήρη ικανοποίηση, απαιτεί διακοπή της σεξουαλικής πράξης για να τοποθετηθεί και ακόμα μερικά άτομα μπορεί να είναι αλλεργικά στη χρήση του. Όταν δεν υπάρχει μεγάλη ανάγκη αντισύλληψης, το προφυλακτικό αποτελεί την καλύτερη λύση. Το ποσοστό αποτυχίας του κυμαίνεται από 5%-15% και οφείλεται συνήθως στη μη καλή χρήση του.

Β) Διάφραγμα (Γυναικείο προφυλακτικό) – Δεν είναι ευρέως διαδεδομένο.

Γ) Ενδομήτρια σπειράματα

Τα ενδομήτρια σπειράματα είναι μικρά αντικείμενα από πλαστικό και μέταλλο (χαλκό, χρυσό) σε διάφορα σχήματα και μεγέθη που τοποθετούνται στο ενδομήτριο εμποδίζοντας την εμφύτευση του γονιμοποιημένου ωαρίου. Η τοποθέτηση του ενδομήτριου σπειράματος γίνεται μόνο από τον γυναικολόγο. Πριν τοποθετηθεί το σπείραμα είναι απαραίτητο να γίνει Test-Παπανικολάου. Επίσης πρέπει να ληφθεί το ιστορικό της γυναίκας ώστε να διερευνηθεί η ύπαρξη πρόσφατης λοίμωξης στην πύελο ή κάποιας σοβαρής αιμορραγίας. Επίσης είναι απαραίτητο να αποκλειστεί υπερηχογραφικά η ύπαρξη εγκυμοσύνης ή όγκων του τραχήλου ή του σώματος της μήτρας. Το ενδομήτριο σπείραμα μπορεί να τοποθετηθεί οποιαδήποτε ημέρα του κύκλου. Είναι όμως προτιμότερο η τοποθέτηση να γίνει κατά τη διάρκεια της έμμηνου ρύσεως. Έτσι δεν υπάρχει κίνδυνος να διακοπεί μια πιθανή εγκυμοσύνη και επίσης ο τράχηλος της μήτρας είναι πάντα πιο ανοιχτός, πράγμα που διευκολύνει την είσοδο του σπειράματος. Πέρα από την αποβολή του σπειράματος, οι παρενέργειες είναι αρκετά κοινές και όχι σοβαρές. Συνήθως εξαφανίζονται στο τέλος του πρώτου μήνα μετά την τοποθέτηση. Τα συμπτώματα αυτά είναι πόνοι περισσότερο ή λιγότερο δυνατοί ανάλογα με τους πόνους της περιόδου, και μεγαλύτερη απώλεια αίματος στην περίοδο  κατά τους πρώτους μήνες. Επίσης κατά τους πρώτους 3 ή 6 μήνες μετά την τοποθέτηση του σπειράματος, ο κύκλος μπορεί να μην είναι σταθερός. Τα χάλκινα σπειράματα πρέπει να αλλάζουν κάθε δυο χρόνια. Η αποτελεσματικότητα του ενδομήτριου σπειράματος είναι μεγάλη. Η αποτυχία του είναι περίπου στις 2-5 κυήσεις σε 100 γυναίκες/έτη. Υπάρχει σπειράλ προγεστερόνης που χρησιμοποιείται σε γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας που βρίσκονται στην κλιμακτήριο και παρουσιάζουν αιμορραγίες ή σε γυναίκες που έχουν καρκίνο μαστού. Προκαλεί ατροφία του ενδομητρίου και έτσι δεν υπάρχει περίοδος ούτε αιμορραγία.

Ορμονικές μέθοδοι – Το χάπι

Τα ανασταλτικά της ωορρηξίας έχει υπολογιστεί ότι αποτελούν την πρώτη μέθοδο εκλογής από εκείνους που ζητούν μεθόδους αντισύλληψης. Περιέχουν συνθετικά οιστρογόνα και προγεστερόνη. Η χημική τους δομή είναι παρόμοια αλλά όχι ακριβώς η ίδια με τις φυσικές ορμόνες. Τα οιστρογόνα είναι υπεύθυνα για τις περισσότερες από τις παρενέργειες των ανασταλτικών της ωορρηξίας. Δρουν ως εξής:

• Συντελούν στον πολλαπλασιασμό των ενδοθηλιακών κυττάρων του αναπαραγωγικού συστήματος και στην αναγέννηση του ενδομητρίου κατά την πρώτη φάση του κύκλου.

• Προκαλούν την παραγωγή υδατώδους, εύκολα διαπερατής από τα σπερματοζωάρια τραχηλικής βλέννας.

• Προκαλούν υπερτροφία και αύξηση της κινητικότητας των λείων μυϊκών ιών του γεννητικού συστήματος.

• Τροποποιούν το μεταβολισμό των πρωτεϊνών, λιπών και επιδρούν στους ηλεκτρολύτες.

• Διευκολύνουν την υποδοχή του ωαρίου στη σάλπιγγα και τη μεταφορά και εγκατάστασή του στη μήτρα.

Η προγεστερόνη έχει ελάχιστες παρενέργειες. Δρουν ως εξής :

• Συντελεί στην παραγωγή πυκνής κολλώδους και αδιαπέραστης τραχηλικής βλέννας.

• Αυξάνει τη θερμοκρασία του σώματος.

• Επιδρά στο μεταβολισμό των πρωτεϊνών και υδατανθράκων.

• Μετασχηματίζει το ενδομήτριο από τη φάση της αναγέννησης στην εκκριτική φάση.

Τα συνδυασμένα αντισυλληπτικά πιστεύεται ότι δρουν με τρεις τρόπους :

• Προκαλούν αναστολή της ωορρηξίας γιατί αναστέλλουν την έκκριση της θυλακοτρόπου (F.S.H.) και της ωχρινοτρόπου (L.H.) από την υπόφυση.

• Παρεμποδίζουν την καλή ανάπτυξη του ενδομητρίου. Αυτό οφείλεται στη χορήγηση προγεστερόνης από τις πρώτες ημέρες του κύκλου. Μ’ αυτόν τον τρόπο εμποδίζεται η αναγέννηση και η ανάπλαση του ενδομητρίου που φυσιολογικά αρχίζει μετά την έμμηνο ρύση. Έτσι κι αν τυχόν συμβεί ωορρηξία και γονιμοποίηση του ωαρίου δεν θα έχουν δημιουργηθεί οι κατάλληλες προϋποθέσεις για την εγκατάσταση του στη μήτρα.

• Αλλοιώνει τη σύσταση της τραχηλικής βλέννας η οποία γίνεται πυκνή, εχθρική για τα σπερματοζωάρια.

Τρόποι Λήψης

Συνήθως η έναρξη της λήψεως των ανασταλτικών της ωορρηξίας αρχίζει την 3^η – 5^η μέρα από την αρχή της έμμηνου ρύσεως και συνεχίζεται με ένα χάπι για κάθε 21 μέρες. Η περίοδος έρχεται 2-3 μέρες μετά την λήψη του τελευταίου δισκίου. Αφού σταματήσει η λήψη για 7 ημέρες ξεκινάτε με το επόμενο κουτί την 8^η ημέρα. Όταν τα χάπια λαμβάνονται με αυτό τον τρόπο η περίοδος εμφανίζεται κάθε 28 μέρες. Σήμερα κυκλοφορούν σε συσκευασία τέτοια ώστε δίπλα σε κάθε χάπι έχει σημειωθεί το αρχικό γράμμα της ημέρας της εβδομάδας ώστε η γυναίκα να μην ξεχνάει αν πήρε ή όχι το χάπι. Η λήψη μπορεί να γίνει και κάθε μέρα χωρίς διακοπή, αλλά τότε διακόπτεται τελείως η έμμηνος ρύση. Τα χάπια είναι  καλύτερα να τα παίρνει η γυναίκα κάθε βράδυ ή κάθε πρωί την ίδια περίπου ώρα. Αν ξεχάσει να πάρει χάπι την ώρα που έπρεπε μπορεί να το πάρει την ώρα που το θυμήθηκε αλλά τα επόμενα θα τα πάρει στην κανονική  ώρα. Αν μια ημέρα ξεχάσει να πάρει χάπι τότε θα συνεχίσει κανονικά την επόμενη χωρίς να πάρει δυο χάπια μαζί. Σε περίπτωση που δεν θα πάρει το αντισυλληπτικό για ημέρες τότε θα πρέπει μέχρι το τέλος του μήνα να είναι πολύ προσεκτική γιατί δεν της παρέχεται αρκετή προστασία από μια ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη. Το αντισυλληπτικό θα πρέπει να είναι ίδιας συστάσεως κάθε μέρα γιατί αυτό της παρέχει μεγαλύτερη προστασία. Όταν η γυναίκα θέλει να σταματήσει τα χάπια είναι καλύτερα να εξαντλήσει όλη τη σειρά και μετά την έμμηνο ρύση να μην ξαναρχίσει να παίρνει.  Το αντισυλληπτικό χάπι παρέχεται με συνταγή γιατρού ο οποίος μετά από ιατρική εξέταση θα συστηθεί στη γυναίκα που ενδιαφέρεται το κατάλληλο χάπι. Επιβάλλεται η εξέταση αυτή να γίνεται 2 φορές το χρόνο.